نامه ای به جوان در آستانه ازدواج

مقدمه

دوست عزیز نامهات را خواندم. نوشته بودی:

«مگه زوره؟ من نمیخوام ازدواج کنم. تا درست و حسابی فایدهی ازدواج و وضعیت خودم برام روشن نشه، ازدواج نمیکنم. مگه ازدواج از واجباته، که میگن تو داری گناه میکنی که تن به ازدواج نمیدی؟ اصلاً میخوام بدونم این ازدواج چه فایدهای داره که اینقدر اصرار میکنین؟ تازه من که بی جهت نمیگم ازدواج نمیکنم؛ آخه من هم برای خودم دلایلی دارم و مگه با این گرفتاریهای من میشه ازدواج کرد؟ هنوز تحصیلاتم تموم نشده، مسئلهی سربازی پا در هواست، بزرگتر از من تو خونه داریم، بیپولی و بیکاری هم که قوز بالا قوز شده! به نظر شما من باید با این مسائل چه کار کنم؟

اصلاً من با کی ازدواج کنم؟ من که نمیدونم همسر خوب چه ویژگیهایی باید داشته باشه، چطور به فکر ازدواج باشم؟ بعضیا میگن آدم باید زود ازدواج کنه که نفهمه چی به چیه؛ بعضیا می گن هرچی دیرتر، بهتر. واقعاً تو چه سنی باید ازدواج کرد؟

میخوام بدونم چه عیبی داره آدم برای پول یا کلاً مادیات ازدواج کنه؟ بالاخره دنیاش که خوب میشه. بدبختی اینه که هر کسی یه جوری آدم رو راهنمایی میکنه؛ مثلاً یکی میگه استخاره کن، ببین اصلا ازدواج برات خوبه یا نه؟ اگه بد اومد، کلاً بی خیال شو. بعضیا میگن اصلاً  نباید در امر  مقدس ازدواج پای استخاره رو به میون بکشیم.

همهی اینا به کنار، به فرض که من تصمیم بگیرم ازدواج کنم، من که نمیدونم چطور باید فرد مناسبی رو برای خودم پیدا کنم. تازه، بعد از اینکه یک نفر پیدا شد، چطور

ص:8

1- آگاهانه قدم برداشتن

دوست جوانم! همهی ما میدانیم که برای حرکت در هر مسیر ناشناختهای، اول باید شناخت پیدا کنیم و بعد قدم برداریم. اگر بخواهیم در تاریکی شب وارد ساختمانی بدون روشنایی شویم، قبل از ورود به دنبال شمع یا چراغقوهای میگردیم، تا مبادا در تاریکی به مانعی برخورد کنیم یا از بلندی پرت شده و دچار صدمه و گرفتاری شویم.

البته چنین خسارتهایی بسیار کمتر است زیانهای ورود ناآگاهانه به مسألهی مهم انتخاب همسر و تشکیل زندگی مشترک است. پس نباید فراموش کنیم که شناخت و آگاهی قبلی نسبت به اصل ازدواج و فواید آن، بسیار ضروری است و به ما کمک میکند که استوارتردر این راه گام برداریم.

به قول شاعر شیرین زبان، حکیم شیراز:

تا نکنی جای قدم استوار****پای منه در طلب هیچ کار

شناخت نسبت به همسر آینده و شناخت  نسبت به کیفیت زندگی سالم، آثار ارزشمند فراوانی دارد، مانند:

1)آرامش؛

2)اعتماد به نفس؛

3)بالا رفتن میزان موقعیت در زندگی؛

4)عدم پشیمانی در آینده.

و آخرین نکته این که:

آگاهانه قدم برداشتن، نشانهی عقل و درایت انسان و منطقی بودن ازدواج است. پس آگاهی در امر

ص:11

2- آگاهانه قدم برداشتن

آیا ازدواج از نظر شرعی واجب است؟

وقتی این سوالت را خواندم، خیلی خوشحال شدم و در دل تو را تحسین کردم و با خودم گفتم: چقدر این روحیه پسندیده است که انسان حتی اگر کاری را دوست نداشته باشد، وقتی که فهمید تکلیف الهی و مورد پسند خداوند است، آن را بپذیرد و بگوید چشم. بدون شک خداوند مهربان هم برای چنین فردی خیر و خوبی پیش خواهد آورد.

اما پاسخ: کسی که زمینه ازدواجش مهیاست و شرایط لازم را دارد، مستحب مؤکد است ازدواج کند و اگر بر اثر ازدواج نکردن به گناه بیفتد، این امر برایش واجب میشود؛ یعنی باید هر چه زودتر برای ازدواج اقدام کند.

ص:13

3- آگاهانه قدم برداشتن

3- 2. عمل به سنت رسول خدا (صلی الله علیه و آله)

بهترین و کاملترین الگوی کمال برای همهی ما، رسول خدا (صلیاللهعلیه و آله) هستند و هر کس به آن حضرت شباهت بیشتری داشته باشد، کاملتر است. و در بین سنتها و شیوههای انسانساز آن حضرت، سنت ازدواج سنتی مهم و مورد تأکید است.

این جملهی حضرت معروف است که فرمودند: «ازدواج سنت من است؛ پس هر کس از سنت من روی گرداند، از من نیست.»(2)

6- 5. ارزشمند تر شدن اعمال نیک

شاید تو هم این روایت را شنیده باشی: «دو رکعت نماز که فرد ازدواج کرده میخواند، ارزشمندتر است از این که فرد مجرد شب را عبادت نماید و روز را روزه بگیرد.»(2)

ممکن است ابتدا بپرسی دلیل این تفاوت چیست؟ اما توجه به دو نکته، مسئله را روشن میکند؛

اول اینکه فرد متأهل مشغولیت و مسئولیت بیشتری دارد و برایش دشوارتر است وقت خود را برای عبادت خالی کند؛

دوم اینکه عبادت فرد مجرد، دستاوردهای فراوانی برای او دارد، اما این دستاوردها بیشتر در معرض هجوم شیطان است و چه بسا زحمات او با وسوسهی شیطان و ارتکاب گناه به هدر رود، اما همان اندک عبادت فرد متأهل ماندنیتر باشد.

8- 7. یافتن یار در پیمودن مسیر کمال

سعادت و خوشبختی را اگر به قلهای بلند تشبیه کنیم، داشتن یک یار خوب در پیمودن این مسیر و رسیدن به قله، فواید بسیاری دارد: انسان احساس تنهایی و دلسردی نمیکند و در نتیجه سختی راه کمتر به چشم میآید؛ اگر پای یکی بلغزد، دیگری دست او را میگیرد؛ رقابت سالم خواهند داشت و از این حرکت رو به جلو بیشتر لذت میبرند.

چه زیباست سخن امیرالمومنین علی (علیهالسلام) در توصیف همسرشان که وقتی پیامبر اکرم از ایشان پرسیدند: «زهرا چگونه همسری برای شماست؟» عرضه کردند: «او خوب یاوری است در مسیر بندگی خدا.»

11- 10.بهترین زمینه ی تمرین کمالات

خانواده، جامعهی کوچکی است که میتوان همه خوبیها را در آن تمرین کرد و باور ساخت. مسئولیت پذیری، احسان و خیررسانی، فروخوردن خشم، گذشت از خطای دیگران و دهها ویژگی خوب را میتوانیم  اول به همسر و فرزندمان هدیه دهیم و آماده شویم که در جامعه با همهی هموطنان به خوبی و زیبایی رفتار کنیم. شاید به همین دلیل است که پیامبر عزیزمان فرمودهاند: «بهترینِ شما کسی است که برای خانوادهاش بهترین باشد.»

ص:18

4- دلایل مخالفان ازدواج

3- دلیل دوم: مشکل پسندی

بعضیها چون مشکل پسندند، شرایطی خاص و خیالی در ذهن خود میپرورانند. همسری میخواهند که در زیبایی، تناسب اندام، علم و دانش، عقل و درایت، خانواده و اصالت، همسرداری و هنرهای زندگی، تحمل و صبر و گذشت و... همهی اینها سرآمد و به اصطلاح نمرهاش بیست باشد.

پاسخ: این افراد از این نکته غافلاند که ما در خواب و رویا نیستیم و فیلم نمیسازیم، بلکه با واقعیتها سروکار داریم. پس قبل از هر چیز باید ببینیم که آیا ما خودمان دارای چنین امتیازاتی هستیم؟ یا در خانواده و بستگان خودمان چنین افرادی را

ص:20

4- دلیل سوم: کمک به والدین

گاهی افرادی که پدر یا مادر پیر دارند، به بهانهی این که یاریرسان آنان باشند، از ازدواج خودداری میکنند.

پاسخ: به علل زیر، این دلیل قانع کننده نیست و گاهی نتیجهی عکس میدهد:

1) از آن جا که پدر و مادر آرزوی ازدواج فرزندان خود را دارند، این کار گاهی باعث رنجش روحی آنان است و بیشتر آسیب میبینند؛

2) میتوان بعد از ازدواج هم با برنامهریزی درست، ساعتهای مشخصی را در خدمت پدر و مادر بود؛

ص:21

5- دلیل چهارم: رسیدن به کمال و خود سازی

برخی میگویند: ما هنوز کامل نشدهایم؛ هر وقت از جهت ایمانی و اخلاقی به درجات عالی رسیدیم، اقدام به ازدواج میکنیم.

پاسخ: این دلیل مخالفان ازدواج، به عللی که خواهم گفت، منطقی نیست.

1)کمال و خودسازی درجاتی دارد و به قول معروف، دست بالای دست بسیار است. هرچه انسان بالاتر رود، میبیند درجات بالاتری هست که هنوز او به آن درجه نرسیده است و این مراحل تمام نمیشود. پس نمیتوان به انتظار پیمودن همهی قلههای کمال نشست.

2)هر چه انسان بیشتر خودسازی کند، بیشتر متوجه نقاط ضعف  خود میشود و به همین سبب هرگز به این نتیجه نمیرسد که «من کامل شدهام».

3)ازدواج، خود نردبان کمال و زمینهساز رشد انسان است و همسر خوب میتواند بهترین همراه در این مسیر باشد.

4) شیطان و هوای نفس، همواره دو خطر جدی در مسیر افراد خود ساخته و کسانی که به دنبال معنویت هستند، و کمین کردهاند تا به آنان ضربه بزنند. ازدواج سنگر محکمی

ص:22

6- دلیل پنجم: راحت طلبی

بعضی از جوانان میگویند: چرا باید بیجهت خود را به دردسر بیندازیم و برای خود محدودیت ایجاد کنیم؟ الآن راحت هستیم؛ هرجا برویم، هر کار انجام دهیم، لازم نیست به کسی پاسخگو باشیم.

پاسخ: دانشآموز موفقی که در کسب علم و دانش موفق است، اگر درس را رها کند و در کوچه و خیابان به بازی و تفریح بپردازد، راحتتر است. تاجر یا صنعتگر موفقی هم که با تلاش و زحمت به اقتصاد جامعه خدمت میکند، اگر دست از کار و تلاش بردارد و به خوش گذرانی بپردازد، راحتتر است. اما هدفهای ارزشمند و والایی که دارند، اینان را به قبول این زحمتها واداشته است و در مقابل آن نتیجههای مهم، این کارها را زحمت که نه، رحمت میدانند. به قول شاعر: «رنج، راحت دان چو مقصد شد بزرگ».

پس اگر به ده هدف متعالی که در امر ازدواج هست و در بخش سوم پاسخ به نامهات یادآوری کردم، دقت کنی، هرگز ازدواج را زحمت و محدودیت نخواهی دانست. بنابراین، پایان کار را در نظر بگیر، که شاهنامه آخرش خوش است.

5- موانع ازدواج

3- 2. نداشتن امکانات

متأسفانه بسیاری از پدرها و مادرها با این که خودشان میگویند: «ما در آغاز زندگی از صفر شروع کردیم و هیچ امکاناتی نداشتیم، ولی کم کم خداوند لطف کرد و همه چیز درست شد»، اما نوبت به فرزندانشان که میرسد توقع دارند نسل جوان همه چیز داشته باشند و از خواستگار دخترشان توقع داشتن خانه شخصی، خودرو و امکانات دیگر را دارند.

پیشنهاد: اگر جوانی جرأت و شهامت کار کردن را دارد و تن پرور و تنبل نیست و زمینهی کار هم برایش فراهم شده، اما هنوز درآمد زیاد و امکانات فراوان ندارد، باید برای سرگرفتن ازدواج به او کمک کنیم.

خانوادهی دختر و خانوادهی پسر باید با آسان گرفتن امر ازدواج و آموختن درس قناعت و تحمل و نیز یادآوری سختیهای زندگی خود که با یاری خداوند به آسانی تبدیل شده است، زمینهی زندگی ساده را برای دو جوان فراهم کنند و بدانند که پیامبر اکرم (صلیاللهعلیه و آله) فرمودهاند: «هر کس از ترس خرج و نفقه ازدواج نکند، به خدا بدگمان شده است؛ در حالی که خدای تعالی در قرآن میفرماید: ازدواج کنید که اگر فقیر باشید، خداوند شما را از عنایت خود بینیاز میگرداند.»

از سوی دیگر، ازدواج خودش یکی از عوامل افزایش روزی انسان است؛ همانگونه که پیامبر عزیزمان فرمودهاند: «ازدواج کنید، زیرا همسر برای شما سبب روزی است.»(1)

در این جا مناسب است که سخن یکی از استادان بزرگم را برایت نقل کنم: همان طور که برای مسافرت، رفیقِ راه را بدون در نظر گرفتن تشریفات و... و فقط  بر اساس خوشسفر بودن انتخاب میکنیم، در این امر (ازدواج) هم باید تمام زوائد را که همان

ص:26

4- 3. تحصیل

بسیاری از دختران و بعضی از پسران، تحصیلات عالی را مانعی برای ازدواج خود میدانند.

پیشنهاد: دختران هنگامی که به سن ازدواج میرسند و خواستگاری مقبول و موجه دارند، نباید او را رد کنند؛ چرا که اولویت برای هر زن، همسرداری و مادری است و او اگر توانست این وظیفه را کامل انجام دهد و در کنار آن آمادگی و توان خدمتی افزونتر را هم به جامعه داشت، آنگاه به کار دیگر بپردازد. پس شایسته است اول ازدواج کند و سپس با مشورت و نظرخواهی از همسرش و افراد آگاه و دلسوز، بررسی کند آیا ادامهی تحصیل به نفع زندگی او و جامعه هست یا نه؟ بدیهی است تحصیل در همهی رشتهها و همهی محیطها مفید نیست و ادامهی تحصیل برای بانوان، با چند شرط میتواند مفید باشد:

ص:27

5- 4. سربازی

گاهی پدر و مادر به پسرشان میگویند: «تا به سربازی نروی، از ازدواج خبری نیست؛ یا خانوادهی دختر میگویند: چون پسر به سربازی نرفته، به او دختر نمیدهیم. با این حرفها، نیاز به ازدواج برطرف نمیشود و غالباً بین پسر و خانوادهاش اختلاف و دلخوری پیش میآید. اما اگر بگویند با یک برنامهریزی حساب شده ازدواج را قبول میکنیم، هم آرامش و رضایت دو طرف تأمین میشود و هم انگیزهی رفتن به سربازی و سرعت اقدام در این زمینه افزایش مییابد.

پیشنهاد: پدر و مادر میتوانند به پسرشان بگویند: «بعد از احراز شرایط و صلاحیت طرف مقابل، خواستگاری میکنیم که خاطر تو جمع باشد این دختر، همسر آیندهی توست؛ اما با این شرط که پیش از آن باید برای سربازی اقدام کنی و هنگامی که تاریخ اعزام تو، مشخص شد، ما به خواستگاری میرویم و کار را قطعی میکنیم. چند ماه که از خدمتت گذشت، دختر را عقد کرده و در طول خدمت زمینهی شغل مناسب را فراهم و کم کم امکانات اولیه را تهیه میکنیم و بلافاصله بعد از پایان سربازی هم با برگزاری یک مراسم، همسرت را به خانهی خودت ببر.»

آری، با داشتن برنامهی مشخص هم جوانان انگیزهی بیشتری برای تلاش دارند و هم شرایط حفاظت آنان از گناه فراهم میشود.

7- 6. بیماری

برخی از جوانان بیماری خاصی دارند که به طور کامل درمانشدنی نیست و باید با آن بسازند و همین بیماری مانع پذیرش طرف مقابل میشود ودر نتیجه ازدواج آنان به تأخیر میافتد.

ص:30

8- 7. مخالفت والدین

اگر کسی خیلی مایل به ازدواج باشد، اما پدر و مادرش به هر دلیل مخالف باشند، وظیفهی او چیست؟

پیشنهاد: ابتدا باید تحقیق و بررسی کرد که مخالفت ایشان چه دلیلی دارد. در این زمینه میتوان از فکر و نظر افراد آگاه و دلسوز کمک گرفت. اگر مخالفت آنان منطقی و به صلاح فرزند است، باید با کمک خودشان راهکار مناسب را پیدا کنند و تا زمان مهیا شدن شرایط، فرزند صبر کند و والدین هم به فکر مقدمات ازدواج او باشند. اما اگر مخالفت آنان منطقی نیست، در این صورت فرزندان باید از بحث و جدل و خدای ناکرده بی احترامی به والدین بپرهیزند و با کمک خواستن از فرد عاقل و موجه در بین بستگان یا دوستان و واسطه قرار دادن او، پدر و مادر را آگاه کنند و موافقت ایشان را با ازدواج فرزندشان به دست آورند.

بارها تجربه شده است وقتی فرزندان احترام والدین را نگه داشته و فردی موجه را واسطه قرار دادهاند، پدر و مادر هم حق را پذیرفتهاند. به عکس، وقتی فرزندان به جدل با والدین مشغول شدهاند، کار سختتر و گاهی به نزاع و گرفتاریهای دیگر

ص:31

6- زیانهای ازدواج نکردن

4- 3. در معرض خطر بودن «اعمال صالح»

کارهای خوبی که انسان انجام میدهد، مانند پساندازی است که جوانی کوشا و پرتلاش دارد. اکنون فرض کن اگر جوانی زحمت بکشد و کار کند، اما پولهای خود را در جایی پنهان نماید که در دسترس دزدان و شیادان باشد، آیا این جوان هر لحظه در معرض خطر سرقت قرار ندارد؟

به همین دلیل است که امام باقر (علیهالسلام) فرمودهاند: «دو رکعت نماز شخص همسردار، بهتر است از آن که فرد بی همسر شب را تا صبح نماز بخواند.»(2)

 آری، اجر نمازهای او زیاد است، اما شاید شیطان با یک فریب دستاوردهای او را غارت کند.

7- سن مناسب برای ازدواج

زمان مناسب برای ازدواج، بستگی به شرایط بیرونی و درونی دارد. شرایط بیرونی مثل آماده بودن حداقل امکانات و روشن شدن تکلیف تحصیل، سربازی، شغل و... است، که در بخشهای قبل دربارهاش صحبت کردیم. اما شرایط درونی کدام است؟ یعنی اگر فرض کنیم مسائل دیگر حل شده، وجود چه شرایطی در شخص لازم است تا آمادهی ازدواج باشد؟

دو گونه بلوغ، شرط لازم برای ازدواج است: بلوغ جسمی و بلوغ عقلی، که عموماً اولی زودتر اتفاق میافتد. پس اگر کسی بعد از بلوغ جسمی؛ از قدرت تعقل، تصمیمگیری و قبول مسئولیت برخوردار باشد، میتواند با فراهم بودن شرایط بیرونی ازدواج کند.

تشخیص این توانمندی برای دیگران، با دقت در رفتار و گفتار و گرایشهای فرد ممکن است؛ مثلاً ببینیم دختر یا پسر مورد نظر به چه تفریحاتی علاقه دارد؟ با چه کسانی دوست است؟ چه کتابهایی را مطالعه میکند؟ آیا اصلاً اهل مطالعه هست و...

با توضیحاتی که ملاحظه کردی، حتماً میگویی: «با این حساب که سن ازدواج خیلی متفاوت میشه؛ یک نفر ممکنه در هفدهسالگی و یک نفر در 47سالگی به این مرحله برسه.»

بله همین طور است، و به همین دلیل نمی شود سن خاصی را برای همه سفارش کرد. اما اگر بخواهیم به میانگین سن مطلوب اشاره کنم، در صورت فراهم بودن شرایط لازم

ص:36

8- تفاوت سنی مناسب

تفاوت سنی پسر و دختر در ازدواج، از جمله معیارهای درجه دوم است و اهمیت کمتری نسبت به معیارهای اصلی دارد؛ با این حال، بهتر است که پسر که پسر چند سالی بزرگتر از دختر باشد، زیرا:

1.  بزرگتر بودن پسر باعث پختگی و با تجربه بودن اوست که لازمهی قبول مسئولیت مدیریت زندگی است؛

2. در آموزههای انسانی و ایمانی ما هست که برای بزرگتر حرمت قائل شویم؛ و در نتیجه، وقتی پسر بزرگتر باشد، ناخودآگاه حرمت و وقار او در زندگی بیشتر محفوظ میماند و این به نفع خانواده است؛  

3. پذیرش از فرد بزرگتر و با تجربهتر، به صورت ناخودآگاه راحتتر است و این زمینهی اطاعت و همراهی همسر و به دنبال او فرزندان را فراهم میکند؛

4. زنها به دلیل دشواریهای خانهداری و پرورش فرزند و نیز داشتن روحیهی لطیف، در مقابل سختیهای زندگی آسیبپذیری بیشتری دارند و زودتر طراوت و شادابی خود را از دست میدهند؛ در نتیجه بزرگتر بودن پسر سبب میشود که در میانسالی، اختلاف ظاهری زن و شوهر زیاد مشهود نباشد.

اما با همهی اینها، تفاوت سنی چیزی نیست که به سبب نبودن یا کم بودن آن از یک

ص:37

9- ویژگی های همسر خوب

2- 2.اخلاق

بعد از «باورهای دینی»، هیچ عاملی به اندازهی اخلاق، در خوشبختی انسان و شیرینی زندگی تأثیر ندارد؛ زیرا اخلاق خوب، کمبودهای مادی و حتی کمبودهای جسمی و جمال و زیبایی را جبران میکند.

بارها مشاهده شده همسرانی که از جهت مالی و مادی، و نیز زیبایی در حد متوسط و حتی پایینتر قرار داشتهاند، به دلیل داشتن اخلاق نیکو، از زندگی گرم و عاشقانهای برخوردار بودهاند؛ تاآنجا که زبانزد دیگران واقع شدهاند. در نقطهی مقابل، چه بسیار همسرانی که با داشتن رفاه مادی فراوان، در بهترین خودروها سوار بوده و در زیباترین ویلاها سکونت داشتهاند، اما از دست اخلاق بد یکدیگر و نیش و کنایهها و زخم زبانها آرزوی مرگ کردهاند.

به همین علت، پیشوایان معصوم ما اخلاق را یک شرط اساسی دانستهاند؛ تا آنجا که یکی از دوستان امام رضا (علیهالسلام) میگوید به آن حضرت نامه نوشتم و پرسیدم: «من قوم و خویشی دارم که از دخترم خواستگاری کرده، ولی بد اخلاق است، چه کنم؟» حضرت در پاسخ نوشتند: «اگر بد اخلاق است، به او دختر ندهید.»(2)

برای تأکید بر اهمیت اخلاق، توجه به این سخن پیامبر اکرم (صلیاللهعلیه و آله) نیز لازم است که فرمودند: «کاملترین فرد از جهت ایمان آن کسی است که اخلاقش از دیگران بهتر است و نسبت به خانواده خود بیشتر مهر و مدارا میکند.»(3)

4- 4. عقل و درایت

نقش عقل در زندگی بر کسی پوشیده نیست و نادانی و نفهمی همسر، زندگی را بر انسان سخت میکند؛ تا آنجا که قدیمیها میگفتند: «صد سال گوشهی زندون، یک ساعت با آدم نادون»! و در روایت هم میخوانیم: «بپرهیز از ازدواج با احمق و کم عقل، چرا که همنشینی با او، تباه کردن عمر است.»(3)

ص:40

5- 5. روحیه ی حق پذیری

گاهی فردی حقیقتی را نمیداند و به همین علت به آن عمل نمیکند، اما همین که متوجه گمراهی و ناآگاهی خود شد، به راحتی راه نادرست گذشته را کنار میگذارد و رفتارش را اصلاح میکند. با این روحیهی ارزشمند، همهی کاستیها قابل جبران است. اما اگر کسی بر اثر جهل یا تعصب بیجا، بر سخن یا عمل خود پافشاری کند و حتی بعد از روشن شدن نادرستی رفتارش هم از آن دست برندارد، مطمئناً با شخص دارای چنین روحیهای نمیتوان زندگی کرد.

از این رو لازم است که با دقت در رفتار خانواده و شخص مورد نظر و با پرسیدن برخی مسائل از او، و همچنین تحقیق از اطرافیان، از حقپذیر بودن همسر آینده اطمینان پیدا کنیم.

7- 7. تندرستی

برای هر فرد سالم، داشتن همسری سالم یک حق است و چون ازدواج برنامهریزی برای تمام عمر است و تندرستی در سلامت خانواده و نیز فرزندان نقش مهمی دارد، باید به این نکته دقت کرد. اما تذکر دو نکته لازم است.

اول این که به ندرت، پیش میآید که فردی امتیازات ویژهای از لحاظ ایمان، علم و موقعیت اجتماعی دارد، حاضر شود ایثار کند و محض رضای خدا و با در نظر داشتن چنین امتیازات ویژهای، در عین ابتلای شخصی به بیماری با او ازدواج کند. این یک استثناء است که در صورت داشتن آمادگی لازم، میتوان به آن اقدام نمود.

دوم این که گرچه تندرستی از جمله معیارهای ازدواج است، اما در صورت داشتن همهی شرایط مهم دیگر، موارد کوچکی مانند آسیب دیدن یکی از انگشتان یا وجود یک انگشت زائد در پا و مختصر لکنت زبان، قابل چشمپوشی است.

10- انگیزه های نادرست ازدواج

3- 3. فخر فروشی

به این روایت توجه کن: «هر کسی هدفش در ازدواج، فخر فروشی نسبت به همسرش باشد (و بخواهد با این کار خود را بزرگ جلوه دهد و دیگران را تحقیر کند)، خداوند جز بر ذلت و خواری او نمیافزاید.»(1)

بله، متأسفانه بعضیها به بیماری فخرفروشی و به رخ کشیدن مبتلا هستند و حتی مسئلهی مهمی مانند ازدواج را نیز وسیلهی این کار زشت قرار میدهند. اینها با این که میدانند فرد مورد نظر از جهت ایمانی و اخلاقی صلاحیت ندارد، ولی همین که میبینند او یا پدرش شهرت یا مقام و منصب اجتماعی مهمی دارد، یا مثلاً تصمیم دارد که در خارج از کشور زندگی کند، به او جواب مثبت میدهند، تا به این وسیله موقعیت خود را به رخ دیگران بکشند.

چنین افرادی از این مسأله غافل هستند که این چیزها بعد از مدتی عادی شده، و زندگی آنان همان میشود که مثل میزنند: «بیرونمون مردمو کشته، درونمون خودمونو»! و بالاخره در همان حال که دیگران از دور حسرت آنان را میخورند، خودشان آرزو میکنند هر چه زودتر از این زندگی نجات پیدا کنند و این همان ذلتی است که در روایت آمده است.

5- 5. طمع و سود جویی

گاهی طمع باعث میشود فردی به ازدواج روی آورد؛ مثل این که ازدواج کند تا در سربازی بر او سخت نگیرند و محل خدمتش شهر خودشان باشد، یا در کارخانهی پدرخانمش استخدام شود و شغل خوبی داشته باشد.

اشتباه بزرگ چنین افرادی این است که به فکر سود حاصل از این ازدواج هستند، اما دربارهی زیان آن نمیاندیشند. به آنچه به دست میآورند، نگاه میکنند، ولی آنچه را از دست میدهند، نمیبینند. آیا از دست دادن آن همه برکات ازدواج درست

ص:46

6- 6. ترحم و دلسوزی

به ندرت پیش آمده که فردی از روی دلسوزی ازدواج کرده است، یعنی وقتی دیده مثلاً طرف مقابل پدر و مادر ندارد یا به بیماری سختی مبتلاست یا از لحاظ مالی بسیار ضعیف است و کسی حاضر نیست با او ازدواج کند، دلش به رحم آمده و تصمیم به ازدواج با او گرفته است؛ و در این هنگام از احراز شرایط غافل شده و همهی ناهماهنگیها چشمپوشی نموده است.

در اغلب اوقات، چنین شخصی مدتی بعد و در مسیر زندگی نتوانسته مشکلات را تحمل کند؛ در نتیجه هم خودش و هم طرف مقابل را دچار گرفتاری و خسارت کرده است. این کار مانند این است که من ببینم چرخ خودروی کسی در جوی بزرگی افتاده و راننده با حال محزون و ناراحت کناری ایستاده است؛ با دیدن حال زار او دچار هیجان بشوم و بدون فکر، با عجله جلو بروم و بخواهم یکتنه خودرو را بلند کنم. اما تا زور میزنم که آن را در آورم، کمرم میگیرد و من هم کنار جوی میافتم و مشکل دو تا میشود. آری، در این موارد باید با فکر مسئله را حل کرد، نه با احساسات آمیخته به هیجان.

البته ناگفته پیداست که اگر شرایط طوری باشد که کاری از دست انسان برآید و از هر لحاظ حساب شده باشد، کمک شخصی و حتی ازدواج هم مانعی ندارد. اما غالباً در اینگونه موارد توجه به یک جهت، انسان را از جهات دیگر غافل میکند.

ص:47

7- 7.تحول

گاهی والدین برای این که فرزندشان متحول شده و مثلاً از دام اعتیاد رها شود، رفیقبازی را کنار بگذارد و اهل نماز و دیانت شود، گمان میکنند باید هر چه سریعتر برای ازدواجش اقدام کنند تا زندگی فرزندشان سر و سامان بگیرد.اما این کار از جهات مختلف غلط است، زیرا:

الف) خیانت و جفا در حق فرد مقابل است؛

ب) به این دلیل که زندگی با دروغ شروع شده، برکتی در آن نیست و حتی گرفتاری و عقوبت الهی را به دنبال دارد؛

ج) چون به جای درمان، محیط راحتتری برای خطای فرزند فراهم شده، او به راه خطای خود ادامه میدهد و نهایتاً از والدین کتمان میکند؛

د) اغلب پس از مدتی کوتاه، علاوه بر گرفتاریهای پیشین، اعتراض و شکایت همسر و خانوادهی او هم به مسائل قبلی اضافه میشود و...

راه درست این است که در اینگونه موارد با مشورت و فکر و رجوع به افراد متخصص، یک برنامهی زمان بندی شده برای درمان بریزند و البته مژدهی ازدواج در صورت همکاری و رسیدن به موفقیت هم بدهند. این مژده انگیزه ایجاد میکند و آن برنامهریزی راهکار عملی را نشان میدهد و بعد از اطمینان به اصلاح و سلامت، میتوان برای ازدواج اقدام کرد.

نکتهی مهم: گاهی جوان خودش تصمیم میگیرد با فرد معتاد، بینماز، بیبندوبار و... ازدواج کند، تا او را متحول نماید. این هم اشتباهی بزرگ است که شرح آن در مورد ششم (ترحم) گذشت، چرا که زندگی بسیار مهمتر از این است که بخواهیم آن را وسیلهی امتحان و کسب تجربه قرار دهیم.

ص:48

8- 8. عشق ناگهانی

کم نیستند دختران و پسرانی که با یکی دو برخورد یا ملاقات، ادعا میکنند عاشق یکدیگر شدهاند و به هیچ قیمتی حاضر نیستند دست از یک دیگر بردارند و مدعیاند اگر ازدواج با فرد مورد نظر ممکن نشود، دیگر اصلاً ازدواج نمیکنند.

متأسفانه بارها مشاهده شده است اینگونه افراد بعد از گذشت مدتی کوتاه از ازدواج، آتش عشق ناگهانیشان سرد میشود و کمکم چشم خود را باز میکنند و ایرادات طرف مقابل را میبینند، و سپس زبان به انتقاد از یکدیگر میگشایند و پس از مدتی حتی از همدیگر جدا میشوند.

من خودم شاهد بودم پسری که چنین حالی داشت، وقتی با مخالفت والدینش مواجه شد، با پرخاش و توهین از پدر و مادر خود گذشت و خانه را ترک کرد و به عشق خود پیوست، ولی بعد از شش ماه که به وصال معشوق رسید، چنان از او متنفر گردید که با پرداخت مهریهی سنگین از او جدا شد؛ اما نه خانهای داشت و نه خانوادهای، نه همسری داشت و نه پدر و مادری که مانند گذشته او را بپذیرند، و در نتیجه، در انزوای شدید و بحران روحی سختی به فکر چاره بود.

توصیهی من به این گونه جوانها این است که لحظاتی فکر کنند که کجا میروند؟ عقل و دین چه میشود؟ حق پدر و مادر چه میشود؟ پس عجله نکنند. شایسته است که چنین جوانی به موارد ذیل اقدام نماید:

الف) با توجه دو رکعت نماز بخواند و از خدای مهربان بخواهد هر چه را که خیر او در دنیا و آخرت است، برایش پیش آورد.

ب) جدولی را که در ادامه آمده است، با دقت و انصاف پر کرده و دربارهی آن فکر کند.

ص:49

11- استخاره در امر ازدواج

استخاره یک دستور دینی است که روایت معتبر، درستی آن را تایید میکنند، ولی باید موارد و کاربرد آن را شناخت و فقط در مواقعی که بعد از گذر از راههای مرسوم، شخص هنوز در تصمیمگیری دودل است، از آن بهره برد.

در امر ازدواج، ابتدا باید با دقت تحقیق و بررسی و مشورت کرد و اگر با به کار گرفتن روشهای عادی، مسئلهی مثبت یا منفی بودن آن قطعی شد، بدون استخاره اقدام کند.اما اگر پس از تحقیق و فکر و مشورت، از جهتی تحیّر و دودلی باقی ماند -مثلاً خواستگار از هر جهت خوب است، ولی می خواهد در شهر دیگری زندگی کند و ما نمیدانیم دختر تحمل دارد یا نه -در این گونه موارد دستور استخاره داده شده است، تا انسان با خداوند دانا و توانا مشورت کند و از او که عالمالغیب است و از گذشته و آینده خبر دارد، راهنمایی بگیرد.

بنابراین همانگونه که بزرگان گفتهاند، دو چیز را هنگام استخاره نباید فراموش کرد:

1) استخاره منحصر به جایی است که مثبت یا منفی بودن کار بر انسان روشن نباشد و با تفکر و اندیشه و حتی با مشورت کردن با افراد خبره و صاحب نظر نیز روشن نشود. اینجا، جای استخاره است و در غیر این صورت استخاره کردن اشتباه است؛

2) از استخارههای مکرر در مورد یک کار باید پرهیز کرد؛ مگر این که فاصلهی قابل توجهی بیفتد یا این که شرایط تغییر کند. در استخارههای مکرر، همان استخارهی اول

ص:52

12- چه گونه همسر شایسته پیدا کنیم؟

4- 3. پرهیز از سخت گیری و پرتوقعی

حتماً تو هم این جمله را شنیدهای که، «گل بیعیب خدا و بندههای معصوم خدا هستند.» بقیه شاید عیبهایی یا به عبارت محترمانهتر، اختلاف سلیقههایی با تو داشته باشند، اما آنچه اهمیت دارد، «حق پذیری» و «به فکر اصلاح و رشد بودن» است. آری، فقط و فقط همین مهم است. چون اگر کسی این ویژگی را داشته باشد، هرچه را بلد نیست، یاد میگیرید و کمبودهای خود را جبران میکند و البته خود تو هم از این قاعده مستثنا نیستی. پس دست در دست همدیگر، حرکت به سوی بهتر شدن را آغاز میکنید. به همین دلیل، نباید شروط سختی را در نظر گرفت. مثلاً این که طرف حتماً باید مدرک کارشناسی و بالاتر داشته باشد یا این که باید همهی نمازهایش را در مسجد و به جماعت بخواند و...

شاید به همین دلیل است که وقتی یکی از دوستان امام باقر (علیهالسلام) به آن حضرت نامه نوشت که هیچ کس مثل و هم شأن من پیدا نمیشود که به او دختر بدهم، حضرت در جواب او نوشتند: «گمان نکن که هیچکس هم تراز تو نیست و سخت نگیر که پیامبر اکرم (صلیاللهوعلیه و آله) فرمودند: «اگر خواستگاری آمد که اخلاقش مورد رضایت است (رفتار و گفتار خداپسند دارد)، با او ازدواج کنید... .»(2)

ص:55

13- چه گونه صلاحیت همسر را شناسایی کنیم؟

4- 3. دوستان

هر کسی به طور طبیعی جذب افرادی میشود که افکار، رفتار و گفتار آنان را می پسندد؛ ازاین رو، با دیدن دوستان صمیمی یک نفر و کسانی که با او رفتوآمد میکند، میتوان نسبت به او قضاوت کرد. به قول شاعر:

تو اول بگو با کیان دوستی                        من آنکه بگویم که تو کیستی

بنابراین، دقت در دوستان و همنشینان فرد، ملاک خوبی برای شناسایی اوست.

7- 6-گفت و گوی حضوری

گرچه درصد زیادی از شناخت نسبت به همسر را باید از راههای قبل به دست آورد، اما گفتوگوی دختر و پسر با یکدیگر نیز سهم و نقش مهمی در شناخت دارد.

در مورد این جلسهی آشنایی، توجه به نکاتی که در ادامه میآورم، لازم است.

الف. گفتوگوی حضوری دختر و پسر پس از تحقیق و بررسی ابتدایی و اطمینان از صلاحیت و شایستگی دو طرف و هماهنگی ایمانی و اخلاقی دو خانواده باشد، زیرا معمولا در این نشستها دلبستگی بین دختر و پسر ایجاد میشود و شایسته نیست آن را به سبب بیدقتیهای قبلی و هماهنگ نبودن دو خانواده از بین برد و به آنها از جهت روحی ضربه زد.

ب. این گفتوگو که با اطلاع و صلاحدید خانوادهها انجام شود، تا دختر و پسر آرامش لازم را داشته باشند.

ج. یکی از اهداف مهم این نشست، دیدن چهرهی همسر آینده و اطمینان از دلنشین بودن آن است. از این رو، باید به این نکته توجه داشت و خجالت یا فرورفتن در بحث و گفتوگو مانع از نگاه نشود؛ زیرا در مواردی اتفاق افتاده است که خصوصاً پسرها بعد از انجام مراسم عقد، اظهار کردهاند از چهرهی همسرشان ناراضی هستند.

ص:58

14- دوستی های قبل از ازدواج

4- 3. طمع شیطان

شیطان همواره در کمین است و برای هر کسی نقشه دارد تا او را فریب دهد. وقتی دختر و پسری حاضر باشند برای لذت و خوشگذرانی، نه رضایت خداوند را رعایت کنند و نه رضایت والدین را، طبیعی است که شیطان به آنان طمع ورزد و به فریبکاری گستردهتر بپردازد و هرچه بیشتر آنان را از سعادت دور و به بدبختی و شقاوت نزدیک کند.

6- 5. خسارت ها

دوستیهای قبل از ازدواج که معمولاً با رفتوآمد و ارتباط تلفنی و تبادل هدیه و مخارجی همراه است، همواره خسارتهایی به دنبال دارد. مصادیق زیر، برگرفته از رویدادهای واقعی است:

الف) هزینههای سنگین، که صرف تفریحات و رفتن به رستوران و هدایا شده است؛

ب) محروم شدن از ادامهی تحصیل به دلیل مشغولیت فکری و بیعلاقه شدن به مطالعهی دروس؛

ج) از دست دادن شغل به علت غیبتها وتأخیرهای مکرر؛

د) از دست دادن اعتبار در خانواده، بستگان و گاهی در سطح وسیعتر به سبب برملا شدن ارتباط نادرست

ه) از دست دادن بخش مهمی از عمر و جوانی در راه معصیت و نافرمانی خداوند.

ممکن است به ذهن بیاید که برخی از این موارد در پی ازدواج شرعی هم احتمال دارد پیش بیاید، اما باید توجه داشت که در این مسأله دو تفاوت وجود دارد:

اولاً، در ازدواج خسارت به این حد نیست، زیرا که برخی از این خسارتها ناشی از پنهانی بودن ارتباط و پنهان کردن آن از والدین است؛

ثانیاً، در آن موارد در مقابل این خسارت، سودی حاصل شده که رسیدن به زندگی مشترک و خداپسندانه است.

اما خسارت واقعی وقتی به وجود میآید که انسان هم گناه کرده و هم هزینهی مادی

ص:64

7- 6. عذاب وجدان و فشار روحی

خداوند مهربان، حالتی در روح انسان قرار داده است که در هنگام خطا و گناه، انسان را ملامت و به سبب ارتکاب گناه سرزنش میکند. از این حالت به «نفس لوّامه» یعنی نفس ملامتگر تعبیر میشود. البته این لطف الهی است که انسان خطای خود را بشناسد و از آن توبه کند.

بارها مشاهده شده است جوانانی که به دوستیهای نامشروع با جنس مخالف گرفتار شده اند، هر چه میخواهند خود را شاد و راحت جلوه دهند، از درون دچار عذاب و فشار روحی هستند و بدیهی است این حالت در زندگی آینده و تصمیمگیریهای ایشان تأثیر منفی خواهد داشت و گاهی آنان را به خلوتگزینی و فرار از مسئولیت میکشاند.

9- 8.زیان های اجتناب ناپذیر

دوستیهای نامشروع قبل از ازدواج زیانهایی دارد که در هر حال دامنگیر انسان میشود. دختر و پسری که مدتی بدون عقد شرعی با هم دوست شدهاند و رفتوآمد و گفتوشنود داشته و گاهی در خلوت خوشان به شکل صمیمیتر به هم اظهار محبت کردهاند، چه دوستی آنان به ازدواج منجر گردد و چه از هم جدا شوند و با شخص دیگری ازدواج کنند، در هر حال زیانهایی میبینند که به برخی از آنها اشاره میکنم.

الف) اگر دوستی به ازدواج منجر شود:

- سوء ظن نسبت به همسر (یعنی دوست سابقش) که مبادا باز با دیگری دوست شود.

- از دست دادن اعتبار نزد آشنایان.

- آغاز زندگی با گناه و در نتیجه بی برکتی و محرومیت از لطف الهی.

- عدم حمایت خانواده در اغلب موارد؛ چرا که میگویند تو خود بدون رضایت ما اقدام کردهای.

از دست دادن عزت و سربلندی؛ به ویژه برای دختران، زیرا در نزد خانواده پسر تحمیلی جلوه میکنند.

ب) اگر دوستی به ازدواج منجر نشود:

- لطمهی عاطفی هر دو طرف.

- بدبینی به جنس مخالف.

- تأخیر ازدواج یا انصراف از آن.

ص:66

15- مهریه

3- 2. میانه روی

در تعالیم دینی بر اعتدال و میانه روی در تعیین مهریه تأکید شدهاست که نه آنقدر کم باشد که بیاحترامی به دختر به حساب آید؛ نه آنقدر زیاد باشد که از توان پرداخت داماد خارج بوده و عواقب منفی به دنبال داشته باشد.

البته در این حد متوسط که باید رعایت شوود، زمان، مکان و شرایط خانوادهها تفاوت میکند، اما سبک بوددن مهریه (نه در حدی که توهینآمیز باشد) موجب برکت، بالارفتن حسنظن، تقویت اعتماد و مایهی دوام و قوام زندگی مشترک خواهد بود و برکات فراوانی خواهد داشت؛ از این رو به آن بیشتر توصیه شده است.

5- 4. تعامل و حسن ظن

از تعالیم دینی چنین بر میآید که بهتر است خانوادهی دختر توان مالی پسر را در نظر بگیرد و با ملاحظهی وضع شغل و درآمد او و نیز با توجه به آثار مثبت مهریهی سبک، خواستهی خود را تعدیل کند و مهریهی متوسطی را درخواست نماید. در نقطهی مقابل، خانوادهی پسر چون خواستگار هستند، اصرار زیادی بر کم کردن مهریه نداشته باشند، بلکه با قبول خواستهی دختر (در صورت توان و رعایت میانهروی) میل و علاقهی خود را به ازدواج اظهار دارند، و چه زیباست که هر کدام به نفع طرف مقابل سخن بگویند و به دنبال جلب رضایت او باشند.

16- عقد

3- 2. محکم کاری

در سفارشهای پیامبر عزیزمان آمده است که خطبهی عقد را با سند و مدرک جاری کنید؛ یعنی بهتر است جمعی شاهد باشند و قراردادی نوشته و امضاء شود. در زمان ما که محضر و قانون وجود دارد، بهتر است که به صورت قانونی هم انجام شود که از هر جهت روشن و غیر قابل انکار باشد و البته محکمکاری در هر امری، شرط عقل و سفارش عاقلان است.

5- 4. خوب و خوب تر

گرچه خطبهی عقد در هر زمان و در هر مکان و توسط هر شخصی درست خوانده شود، به وظیفه عمل شده و دختر و پسر به هم محرم میشوند؛ اما نگفته پیداست که جاری شدن آن در زمانهای خاصی مانند شب و روز ولادت معصومین یا شب و روز جمعه و عیدهای مذهبی، باعث برکت بیشتر در زندگی است. همچنین انتخاب مکان بهتر مانند حرم امامان (علیهمالسلام) موجب بارش رحمت الهی بر سر عروس و داماد است و نیز چنانچه فردی باتقوا خطبهی عقد را بخواند، در سعادت عروس و داماد مؤثر است؛ همانطور که حالات معنوی عروس و داماد مثل با وضو بودن، رو به قبله بودن و ذکر خدا بر لب داشتن به هنگام اجرای عقد، آثار مبارکی در پی دارد.

بنابراین، توصیه میشود تا جایی که ممکن است، زمان و مکان و... بهتر را برای عقد انتخاب کنیم.

معرفی کتاب

دوران عقد، دوران پایهریزی و ساختن زیربنای محبوبترین بناها در نزد خداوند است، لذا ضروری است، هر یک از دختر و پسر، قبل از ورود به این دوران، بایدها و نبایدهای آن را به خوبی دانسته و رعایت نمایند. بدیهی است اگر این دوران با تدبیر و تعقل سپری شود، سرمایهای ارزشمند برای تمام زندگی مشترک خواهد بود و اگر با غفلت و بدون فکر و تدبیر بگذرد، خسارتش غیر قابل جبران است. این کتاب میتواند شما را در این امر مهم یاری نماید.

آیا تا کنون به این نکته فکر کردهاید که «زندگی میدان مسابقه است؟» مسابقه در ارزشها و خوبیها، مسابقه در صداقت و امانت، مسابقه در راستی و درستی، مسابقه در مهربانی و خیرخواهی و مسابقه در...

بدیهی است اولین گام برای موفقیت در این مسابقه «شناخت» است. شناخت آنچه امتیاز میآورد و آنچه سبب میشود نمره منفی بگیریم.

کتاب دوران عقد از مجموعه بهترینها و بدترینها در بخشهای مختلف عوامل پیشرفت و نیز اسباب سقوط در این مسابقه را به شما معرفی مینماید.

انتشارات راه روشن

ارتباط با ما  

Telegram.me/raheroshanpub

www.rahe-roshan.com [1]

Links:

------

[1] http://www.rahe-roshan.com

ص:75